Saskia Jelsma en Linda van Lancelot
Dramadocent en klassedocent op vrijeschool de Sterrenzanger
Het vrijeschoolonderwijs staat bekend om zijn kunstzinnige vakken. Ook op basisschool de Sterrenzanger in Oudorp (Alkmaar) doen de kinderen onder andere aan vormtekenen, hout bewerken, schilderen, euritmie, muziek, boetseren én toneel. Persoonsvorming en socialisatie zijn, naast kwalificatie, bij uitstek domeinen waaraan wij als vrijeschool willen bijdragen. Op de Sterrenzanger zijn we daarom een co-teaching traject aangegaan met dramadocent Saskia Jelsma in het kader van deskundigheidsbevordering op het gebied van dramalessen die we aan de kinderen geven op weg naar een toneelstuk dat we ieder jaar opvoeren in de klassen 1 t/m 6.
Saskia: 'Eigenlijk begon het ermee dat ik in de klas van mijn dochter aangaf het leuk te vinden om elk jaar een periode toneelles te geven.' Linda van Lancelot, leerkracht: 'Ik was enorm blij met Saskia's aanbod. Toen ik als leerkracht begon, dacht ik wel “O leuk, toneel”, maar als je dan met dertig kinderen naar de zaal gaat en je hebt het overwicht nog niet, gaan ze alle kanten op. Ik heb de afgelopen acht jaar via de samenwerking met Saskia veel van haar kunnen leren. Ik heb ervaren hoeveel plezier de kinderen aan toneel beleefden en wat een enorme ontwikkeling ze doormaakten. Hun spraakvorming ging vooruit, hun houding en hoe ze echt als groep een stuk speelden. Het is ontzettend verbindend om met elkaar iets op de planken te zetten en elkaar te helpen achter de coulissen. Toneel doet zoveel. Daarom hebben we als team besloten dat we de komende drie jaar bewegend leren tot speerpunt maken; toneel neemt daarbinnen een centrale positie in. Daarvoor huren we Saskia honderd uur in en wordt zij deels betaald door school en deels vanuit subsidiegeld. Alle docenten van klas 1 t/m 6 worden begeleid'.
“Niet alleen tekst reciteren maar echt durven spelen, daar gaat het om.”Saskia: 'Ik ondersteun alle leerkrachten bij het geven van dramalessen en ik verzorg een aantal studiemiddagen waarin ik de kern van drama uitleg. Want wat is dat nou precies? Waar moet je rekening mee houden als je met kinderen aan drama gaat werken? Drama gaat o.a. over non-verbale emoties. Hoe toon je die en hoe krijg je die uit kinderen, rekening houdend met hun leeftijd. Met kinderen uit de onderbouw heeft het geen zin om aan tekstanalyse te doen bijvoorbeeld. Daar gaat het er vooral om hoe je een boze koning uitbeeldt. Waarom die koning boos is, doet er nog even niet toe. In de hoogste klassen doe je dat juist wel. Dan duik je de diepte van een karakter in. Wie speel je, waar kom je vandaan, wat wil je bereiken en hoe bereik je dat. Je moet in die klassen echt weten waarom en hoe je iets zegt. Dàt is toneelles. Drama betekent: “doen alsof”!
Wat ik ook belangrijk vind, is dat we niet automatisch aan type-casting doen. Een koningin hoeft niet per se gespeeld te worden door een kind dat zich van nature bijvoorbeeld koninklijk beweegt. Het kan juist goed zijn om die rol te geven aan iemand die zich normaal gesproken het liefst een beetje verstopt, maar wel graag die rol wilt spelen. Dat hebben we een paar keer gedaan en dat werkte heel goed. Ik heb zelf ook vrijeschool gedaan en ik herinner me dat een meisje dat stotterde de hoofdrol kreeg. Hoewel ze enorm verlegen was, speelde ze (bij wijze van spreken) de sterren van de hemel. Er gebeuren dus echt wonderen als je drama op die manier inzet en dat vind ik de kracht van toneel. Dan ben je vormend bezig.'
Linda: 'Saskia leert ons werken met instrumenten als tekstanalyse, spelplezier, inlevingsvermogen, spraakvorming, improviseren en samenspelen. De kinderen ontwikkelen hierdoor meer zelfvertrouwen en leren zich kwetsbaar op te stellen. Ze voeden hun fantasie, leren zichzelf presenteren, hebben plezier in decors en kostuums ontwerpen en vanuit de oefening groeit de verbinding en zelfkennis. Zo helpt toneel echt bij de ontwikkeling van een kind. Dat is zo mooi!' Saskia: 'Het toewerken naar en het opvoeren van een stuk in een toneelperiode is hartstikke leuk en leerzaam, maar wat ideaal zou zijn, is als je gewoon het hele jaar door drama-oefeningen doet. Gewoon Af en toe wat improvisatie-opdrachten. Alles is goed. Om gêne te verminderen kun je dus door het jaar heen allerlei oefeningen en improvisatie-opdrachten doen. Ruimtes uitbeelden is er b.v. één. Hoe gedraag je je in een bepaalde ruimte? Hoe zit je in een restaurant, of in de wachtkamer van de dokter, hoe zit je op het strand of hoe sta je in een museum? Door dit soort oefeningen leren ze dat ze zich overal net wat anders gedragen en dat elke situatie anders is. Dat kun je gebruiken in je spel. Deze lessen zijn leuk en ontzettend leerzaam en zou je dus idealiter geven naast het toewerken naar een daadwerkelijk stuk dat ze gaan opvoeren.'
Linda: 'We hebben een mooie zaal met een balletvloer, gordijnen en coulissen. Met een groep ouders die allemaal wat wilden doen hebben we de ruimte geschikt kunnen maken voor toneelstukken. De ene ouder had in de Stopera gewerkt, de andere was geluidsman en weer een ander wist veel van belichting. En er waren moeders die prachtige kleding naaiden. Zo droegen velen hun steentje bij en hebben we nu dus een prachtige zaal en een mooi gevulde toneelkast. Van het optreden maken we ook echt een feestje. Ouders, opa's en oma's worden uitgenodigd en iedereen neemt wat lekkers mee zodat we na afloop met elkaar wat kunnen eten en napraten. Dat is echt heel erg fijn. Als je leerlingen vraagt welke vakken ze leuk vinden, geven ze veel verschillende antwoorden, maar allemaal vinden ze toneel leuk. Toneel onderscheidt zich van de andere vakken door het procesgerichte karakter. Met de groep doorloop je een poos een traject, vol enthousiasme, met hindernissen, je bijt met elkaar door de zure appel heen, houdt elkaar overeind en deelt in het succes. Hoe mooi is het dat we daaraan met elkaar kunnen werken!'
de Sterrenzanger in Oudorp
