Wat is... Euritmie - Thema-artikel over Euritmie

Euritmie

Thema-artikel over Euritmie

De bewegingskunst euritmie werd geboren op 1 september 1912, de dag waarop Rudolf Steiner de allereerste euritmie oefening gaf aan de negentienjarige Lory Smits. Lory wilde graag iets met kunst en beweging doen, en op advies van Rudolf Steiner was zij negen maanden eerder aan de slag gegaan met voorbereidende oefeningen zoals ritmisch lopen. Steiner gaf de jonge vrouw in de tweede helft van september 1912, in een cursus, de verdere aanzetten voor de euritmie. Zijn doel was om het gesproken woord in bewegingen zichtbaar te maken. Terwijl Lory de doorgegeven bewegingen uitvoerde, noteerde haar moeder alle aanwijzingen van Steiner nauwkeurig in een schrift. Marie von Sivers, de latere vrouw van Rudolf Steiner, stelde na afloop voor deze bewegingskunst eurythmie te noemen. Wat vertaalt uit het Grieks 'gezonde beweging' betekent. Maar wat is het precies, welke gebaren en bewegingen worden gebruikt en waar kan het bij helpen?

Toepassingsgebieden

Euritmie wordt toegepast op verschillende gebieden. De meest bekende terreinen binnen de euritmie zijn die van de therapie en pedagogiek. Minder bekend wellicht is de kunstzinnige vorm, die te bewonderen is op podia. Sinds 1968 wordt euritmie ook ingezet in het bedrijfsleven ter ondersteuning van het arbeidsproces. In wezen liggen alle vormen in elkaars verlengde, sterker nog de pedagogische en therapeutische variant komen voort uit de kunstvorm. Bij een euritmie voorstelling is gesproken tekst of muziek uitgangspunt voor de beweging. In de vloeiende gebaren en bewegingen van de dansers wordt de taal van een sprookje of het ritme en de klank van een muziekstuk zichtbaar. Kunst euritmie heeft voor taal, klank, ritme, stemming en alle andere vormen van het gesproken woord namelijk dienovereenkomstige bewegingen. Dit uitgangspunt - gebaren en bewegingen gebaseerd op taal en muziek – vormt ook de basis voor de therapeutische en pedagogische vorm van euritmie.

In het vrije onderwijs is het doel van de pedagogische euritmie het kind te laten worden wie het werkelijk is. Omdat een mens verschillende levensfases doorloopt is de invulling van de euritmie les afgestemd op de leeftijd van de kinderen. De les bestaat uit het samen met de docent(e) uitbeelden van de verhalen die worden verteld begeleid met muziek. De ritmische gebaren en bewegingen die bij de taal van het verhaal horen, maken het mogelijk dat de ziel, waarin het wezen van het kind leeft, zich zo rijk en zo goed mogelijk met het lichaam kan verbinden. Euritmie docent Sjaak Groot: 'Als kinderen sluipen in een verhaal, leren ze in hun tenen te komen. Op die manier maken ze zich fijnzinnigheid eigen. En door samen met de kinderen te lopen en gebaren als een koning, kan het koningsschap met al zijn waardigheid, stevigheid en rechtvaardigheid - wat in de ziel van het kind leeft - zich ook daadwerkelijk verbinden met het lichaam.' Euritmie werkt ook andersom. Bewegingen worden dan ingezet om lichamelijke- en zieleprocessen op te lossen. Door de gebaren en oefeningen komen ziel, lichaam en geest weer in balans, waardoor lichamelijke en/of psychische klachten verdwijnen. Dat is de essentie van euritmietherapie: door uiterlijke bewegingen structuur en vorm te geven aan zowel de lichamelijke als innerlijke mens. Het helpt bij zowel lichamelijke als psychische klachten maar wordt ook aangeboden aan kinderen met ontwikkelings- en gedragsproblemen.

Euritmie = gezonde beweging

Van A tot Z

De gebaren en bewegingen die worden gebruikt hangen nauw samen met de taal. Dat werd al duidelijk bij de podiumkunst. Maar het gaat nog dieper dan dat. Elke letter van het alfabet heeft zijn eigen gebaar en heilzame werking in de euritmie. Deze gebaren zijn niet zomaar verzonnen. Rudolf Steiner heeft ze ervaren in de natuur om zich heen en in het wezen van de mens. Het gebaar van de “b” staat bijvoorbeeld voor omhulling en bescherming. De letter “i” 'maakt' een mens als hij zich uitrekt wanneer hij wakker wordt. Of als een kind zijn vinger opsteekt in de klas. Daarmee zeg je als mens eigenlijk, Ik ben er. Zo staat elke klinker en medeklinker voor een bepaalde genezende kracht.

Euritmie therapie

'In de antroposofische geneeskunde ziet men een ziekte niet als iets wat weggewerkt moet worden, maar als iets wat gebruikt moet worden om letterlijk beter te worden.' Aldus wijlen antroposofisch arts Joop van Dam in een interview. Dit is in feite wat euritmietherapie voor je doet. Je helpt jezelf, door oefeningen en gebaren, van je lichamelijke of psychische klachten af en tegelijkertijd word je er sterker door omdat je deze zelfstandig en met je eigen ledematen hebt aangepakt. Niet zelden krijgen mensen het inzicht dat hun problemen veroorzaakt zijn door hun manier van doen, denken en/of handelen. Want ziel, geest en lichaam werken diep op elkaar in.

Depressie, angst, COPD, hoge bloeddruk, evenwichtsstoornissen, ADHD, chronische vermoeidheid, rugklachten en leverklachten zijn een paar voorbeelden van aandoeningen die verholpen kunnen worden. Maar ook gebitsproblemen kunnen worden gecorrigeerd. Het gebit is in zijn uiterlijke vorm een uiting van het wezen van de mens. Sommige therapeuten zijn gespecialiseerd in het behandelen van orthodontistiche problemen. Een beugel hervormt de tanden van buitenaf. Euritmietherapie ondersteunt die hervorming van binnenuit waardoor de verandering sneller kan plaatsvinden. Ook kan het schelen in het dwingende gevoel dat een beugel vaak veroorzaakt bij de drager. En in sommige gevallen helpt het zelfs een beugel te voorkomen.

Ervaringen

'Ik kreeg een keer een jongetje bij mij in de praktijk die, bijna vanaf zijn geboorte, enorm vaak last had van blaasontsteking. In het ziekenhuis waren ze er achter gekomen dat zijn blaas dubbel zo groot was dan normaal. Ik heb hem twee jaar behandeld, twee keer zeven behandelingen per jaar en daarna bleek bij een routine controle in het ziekenhuis dat zijn blaas was gekrompen tot de normale grootte. En hij had geen ontstekingen meer. Dat was echt geweldig!' Sjaak Groot, euritmietherapeut

“'Euritmie? Helpt dat tegen een slecht doorbloede teen?' Toch zei ik impulsief ja toen mijn nieuwe huisarts euritmietherapie voorstelde. Het hielp, maar deed nog meer. Vanaf de eerste individuele sessie werd ik er blij van, maar ik was ook verbaasd en geschrokken over de staat van mijn evenwichtsgevoel. Zulke eenvoudige bewegingen, die kan ik leren dacht ik. Ik voelde me uitgedaagd. Er viel hier veel te winnen. De aandacht en concentratie die de bewegingen opriepen en waar mijn lijf zonder nadenken en bewust sturen op reageerde, voelden weldadig. Een goed begin van de dag werd het.
Waar ik nog blijer van werd, was dat me op ging vallen dat ik vanzelfsprekender begon te lopen en bewegen. Door een oogaandoening was ik eraan gewend geraakt om alleen nog vlak voor me op straat, op de trap en bij voordeuren (drempels) te kijken. Ik aarzelde overal waar ik een struikelobject verwachtte, waardoor ik me onbewust heel wiebelig voelde. Ik had geen idee dat ik dààrdoor juist uit evenwicht raakte en onzeker werd. Het bleek helemaal niet nodig te zijn om zo over alert te lopen. Na een aantal sessies én thuis oefenen, liep ik ineens zonder aarzelen de trap af. Een volgende keer liep ik los de trap af en nog later zag ik mezelf met iets in mijn handen er aflopen zonder steeds  met mijn voet te voelen waar de volgende tree begon of de trap eindigde. En dan heb ik het nog niet eens over de buitenwereld. Die is nu stukken groter en heeft meer kleur. Ik durf weer om me heen te kijken en kan mijn verhouding tot de buitenwereld, ook tot mensen, beter bepalen. En het was niet omdat ik met mijn hoofd bedacht dat ik dat nou eens zou moeten oefenen, nee, mijn lijf deed het zelf! Wat heerlijk dat je niet alles hoeft te sturen, het lijf stuurt zichzelf als het wakker wordt gemaakt en de vrijheid krijgt. Dus euritmie? Ja!' José Jaspers

'Weer kreeg ik het advies om naar euritmie te gaan. Deze keer omdat er Parkinson was geconstateerd. Nu moest ik er aan geloven. Zeer tegen mijn zin begon ik er mee. Ik dacht dat het saai, sloom en vervelend zou zijn.

Meestal begin ik met lopen, rustig en met aandacht. Ook achteruit. Daarna ritmisch voor- en achteruit terwijl de therapeute een gedicht of vers zegt. Alle bewegingen die ik maak, worden begeleid door klanken gemaakt door de therapeute. Gedurende een half uur beweeg ik mijn lichaam, mijn ledematen, de ruimte in. Niet als sport maar als mogelijkheden die er nog zijn. Zo ervaar ik ruimte en openheid, die beide bij Parkinson steeds kleiner worden. Ondertussen geeft ze ook oefeningen die mijn diabetische waarden weer op peil brengen of houden.

Naast tennis, wandelen en fietsen doe ik dus aan euritmie. Het wekelijkse half uur is een rustpunt en tevens een bewust worden en niet meer ontkennen van de werkelijkheid. Even alleen maar aandacht voor mezelf en mijn lichaam. Positieve aandacht dan, want ik ben ik me bewust van de dingen die ik niet meer kan vanwege de Parkinson. Tijdens euritmie zijn het positieve ervaringen. Ik kan mijn onwillige arm best strekken, ik kan met beide armen gestrekt draaiend de ruimte ervaren. Ik kan de kracht van mijn benen ervaren als ik op mijn tenen sta en door mijn knieën ga. Niks sloom en vervelend dus. Het maakt me blij en lichter.' Gemma Melis

'Ik heb enorme bewondering voor de mate waarin mijn therapeute het vak beheerst. Ze vertelde me af en toe waarom we een bepaalde oefening deden en meerdere keren werd ik geraakt door de juistheid van haar waarnemingen. Ze zag gewoon waar het bij mij aan schortte en/of ontbrak. Het oefenen thuis was altijd een fijn moment voor mezelf. Het gaf voldoening, omdat ik duidelijk aan mijn herstel aan het werken was. De gebaren werden me ook steeds meer eigen door veel te oefenen. Sommige letters weken achter elkaar. Dat was goed. Het was duidelijk dat ik nog wat moest ontwikkelen. Ik vind het heel bijzonder hoe euritmie werkt.' Floortje Awater

'De euritmie les die ik heb gezien, vond ik zeer waardevol. Ik zag dat kinderen leerden bewegen: bewegen in een ritme, in een vrije ruimte en in het bijzijn van anderen. Bij binnenkomst werden ze direct meegenomen in een ritme en zo was de les gelijk begonnen. Vervolgens kwam de eerste oefening waarbij de kinderen zowel hun motoriek als het memoriseren van een beweging oefenden. Zeer zinvol in mijn ogen. Ook presenteren kwam hierbij aan bod.

Hierna volgden wat gebaren en bewegingen in de kring, waarbij de kinderen in mijn ogen weer allerlei zaken leerden als motoriek, luisteren naar muziek, ritmes herkennen en logisch nadenken/ ruimtelijk inzicht door een oefening waarbij ze in de kring drie plaatsen moesten overslaan.
Daarna werden ze meegenomen in het verhaal van de vuurtorenwachter. Ook daar zag ik verschillende zaken die een toegevoegde waarde hebben voor het onderwijs en dus voor de ontwikkeling van het kind. De fantasie van de kinderen werd aangesproken, ze oefenden de motoriek weer en leerden goed luisteren naar de muziek.

Over de hele les gezien viel me de rust op. Kinderen bewogen langs en door elkaar, er werden aanwijzingen gegeven, oefeningen aangepast en gewisseld en dit alles verliep vloeiend zonder verstoringen. Ik heb de kinderen heel ontspannen zien bewegen. Heel mooi om te zien en voor mijn eigen kind een welkome aanvulling.

Kortom, ik vind het zeer positief dat mijn kind hier aan deelneemt en zie er zeker de meerwaarde van in op verschillende gebieden.' Wessel Stet