Niek Dol runt met hulp van een aantal vrijwilligers zorgboerderij Vrouw Holle in Ursem. Niek is een man die zorgvuldig zijn woorden kiest en een eigen heldere visie op het zorgboeren heeft. Een visie die hij al doende heeft ontwikkeld. Alles wat hij doet, doet hij met gevoel en vanuit zijn hart. Hij vaart zijn eigen koers, simpelweg omdat hij niet anders wil.

'Op dit moment heb ik een sterk team van vaste vrijwilligers om mij heen. Frank, Thiemo en Joop helpen me met het werk op de boerderij maar ook met het begeleiden van Ilya en Eli, de twee zorgvragers die hier zijn. Wat ik belangrijk vind, is dat iedereen die hier komt bijdraagt aan het groter geheel. Ilya bijvoorbeeld hangt de was op, maait het gras en dekt de tafel. Dat zijn zijn vaste klussen. Het gaat allemaal wat traag, maar hij is heel secuur; alle sokken worden keurig per stel bij elkaar gehangen en zo nodig bij elkaar gezocht. Hij zegt niet veel. De enige tegen wie hij echt praat is zijn moeder, maar hij voelt zich hier wel heel erg thuis en waardevol. Dat hoor ik gelukkig van zijn moeder en dat zie ik ook wel aan hem. Eli is een heel ander verhaal. Zij doet de afwas, veegt de gangetjes en hangt de was op als Ilja er niet is. Ook zij praat niet veel. Om haar te kunnen begeleiden ga ik samen met haar moeder regelmatig naar een helderziende, Gwenda. Zij vertelt ons wat Eli niet zegt. Daar ben ik ontzettend blij mee, want anders zou ik knetter onzeker worden. Gewoon omdat er niks uit Eli komt en ik dus niet zeker zou weten of ik het goed doe. Het mooie is dat er intussen wel het een en ander is veranderd. Ze kijkt rustiger en begint adequater antwoord te geven. Ook laat ze sinds kort een bepaalde ontevredenheid zien over haar levenssituatie. Als ze niet hier is, zit ze thuis op haar kamer, maar ze kan zoveel meer. Toch stemt deze ontwikkeling me blij, want ik geloof er in dat ze 'wakker' begint te worden. We weten alleen niet hoe dit proces zich zal voltrekken. Gwenda benadrukt hoe belangrijk het is dat haar moeder en ik in Eli blijven geloven. Wij zijn haar anker, als wij zouden twijfelen wordt het weer onveilig en schiet ze terug. Daarom is het ontzettend belangrijk dat wij overeind blijven. En dat doen we'

Hoe het allemaal begon

'In 1998 ging mijn vrouw Rina als vrijwilliger aan de slag bij Breidablick. We zaten met ons bollenbedrijf op dat moment net in een omschakeling. We gingen van geheel regulier naar deels biologisch tulpen telen (en tulpenbollen in de winter), maar dat liep niet zoals ik had gehoopt. De opbrengsten vielen tegen en we kwamen in financieel noodweer. Mijn vrouw werd daar heel ongelukkig van, net als ik trouwens. Ik vond dat vrijwilligerswerk in eerste instantie helemaal niks, want daardoor kwam er nóg meer werk bij mij te liggen. Maar...wat me wel al snel opviel was dat ze zo ontzettend blij thuis kwam. En de verhalen over antroposofie vond ik ook heel boeiend. Toen zij na een half jaar betaald werk kreeg aangeboden van twaalf gulden per uur, zei ik dan ook 'ga vooral maar door'. Tot dat moment werkten wij voor drie gulden per uur, of misschien zelfs wel samen voor drie, dus die twaalf gulden was voor mijn gevoel zoveel geld. Dat bood perspectief. In dezelfde tijd wisselden we met onze oudste dochters van een reguliere dorpsschool naar de vrije school in Hoorn. Daar maakten we kennis met de moeder van Ruben, een autistische jongen met wie ons zorgproject begon. Zijn zus zat bij mijn oudste dochter in de klas en toen zijn moeder hoorde wat wij deden, vroeg ze of haar zoon bij ons op de boerderij mocht komen helpen. De omgeving, de structuur en het werk dat een boerderij met zich meebrengt, leek haar een gezond klimaat voor Ruben om zich te kunnen ontwikkelen. Wij op onze beurt, gaven die jongen graag een kans. Hij kwam een dag in de week en ik bleek twintig gulden per uur voor hem betaald te krijgen. Ook weer zo'n enorm bedrag. Door deze financiële verrassingen kreeg ik het vertrouwen terug dat we de boerderij konden houden als we die zorgtak erbij zouden nemen. Wij hebben dit bedrijf van mijn ouders overgenomen en ik woon hier al sinds mijn vierde. Deze plek betekent ongelofelijk veel voor me en ik heb er veel voor over om het allemaal te laten voortbestaan. We legden contact met de school van Ruben, een zogeheten ZMLK-school en in de herfst van 2001 kwamen er nieuwe stagiaires met budget bij. Ilja was daar een van en hij is er nu nog steeds. En in 2003 begonnen we met begeleid wonen.'

SPW en de zorgboerenvereniging

onafhankelijkheid verwerven is voor mij ongeveer synoniem voor gelukkig zijn

'Rien was intussen SPW gaan studeren en omdat ze slecht was in Nederlands had ze mij nodig bij het formuleren van de antwoorden. Vaak behandelden we samen de stof en zo kreeg ik er dus ook veel van mee. Naarmate ik meer zorgvragers begeleidde, merkte ik echter dat ik een eigen visie begon te krijgen op de manier waarop ik dat wilde doen. In het begin nam ik alles aan wat Rien vertelde, maar gaandeweg kreeg ik over bepaalde zaken een eigen mening die niet altijd in lijn waren met wat zij had geleerd. Toen Rien in januari 2009 overleed dacht ik dan ook geen opleiding nodig te hebben, want ik wist 'toch wel' hoe het werkte. Maar toen ik Ibrahim (een van de zorgvragers) in mei van dat jaar – nog steeds tot mijn spijt – moest laten gaan en er geen anderen voor in de plaats kwamen, werd ik onzeker. Mensen om mij heen wezen me er op dat ik geen papieren had en toen besloot ik, uit een soort angst, toch de avondopleiding van Warmonderhof te doen. Die studie ging me niet zo makkelijk af, mede omdat ik over bepaalde zaken heel anders denk. Veiligheid bijvoorbeeld; in zorgboerenland is de regel dat je alle risico's wegneemt. Dat vind ik dus helemaal geen goed idee. Je moet mensen juist leren omgaan met risico's door ze op eventueel 'gevaar' te attenderen. Alleen dan leren ze ervan en worden ze zelfredzaam. En dat vind ik het allerbelangrijkste dat je je cliënten kunt meegeven. Zelfredzaam worden op zoveel mogelijk gebieden en daarmee onafhankelijkheid verwerven, is voor mij ongeveer synoniem voor gelukkig zijn. Dat is tegelijkertijd ook een van de redenen dat ik niet aangesloten wil zijn bij een zorgboerenvereniging. Het kan namelijk gebeuren dat er een conflict ontstaat tussen mij en een cliënt (of zijn achterban). Zonder tussenpartij moet ik dat conflict zelf oplossen met de betreffende persoon. Dat vergt van beide kanten een bepaalde inleving, waar je veel van leert. Ik denk trouwens dat Steiner dit ook als reden had toen hij stelde dat een leerkracht op de lagere school zes jaar mee dient te gaan met de kinderen. Een andere reden dat ik me niet wil aansluiten, is dat ze ontzettend veel budget afromen van de zorgboeren, waarvan ik denk 'waarvoor eigenlijk?'.

Verstand versus hart

Wat ik door mijn keuze wel pijnlijk ondervind, is dat het niet aangesloten zijn bij zo'n vereniging de toestroom van cliënten ernstig bemoeilijkt. Mensen die een zorgvraag hebben gaan naar de huisarts, de MEE, of naar een andere doorsturende instantie en van daaruit gaat er één telefoontje naar de hen bekende zorgboerenvereniging. Zij zoeken dan een zorgboer die bij hen aangesloten is. Toch blijf ik bij mezelf. Als ik me zou verbinden aan zo'n vereniging zou het me echt vooral beperken. Ik zou me aan de door hen gehanteerde protocollen moeten houden en allerlei aanpassingen moeten doen. Waarvan de ergste zou zijn dat ik mijn eigen visie (deels) moet laten varen. Dus ik doe het gewoon niet. Zelfs niet als dat zou betekenen dat ik alles hier zou moeten opgeven. Aansluiten bij zo'n vereniging zou het verlies van mijn identiteit betekenen. Ik leef en werk liever vanuit mijn hart, doe wat goed voelt. Dat werkt voor mij en iedereen die hier komt het beste. Dat blijkt ook uit de steun die ik krijg van de achterban van de mensen die hier werken. Zonder hen zou mijn project niet meer bestaan en zouden alle betrokkenen en ik zelf niet langer van deze plek kunnen genieten.'

door: Daphne van Heerdt & Gino Smink
Ursum | donderdag 13 juli 2017

Portretten